اگر همین الان نگاهی به قسمت تنظیمات گوشی خود یا فرزندانتان بیندازید، خواهید دید که کمتر از یک ساعت پیش در فضای مجازی به سر می برده اید. این به معنای این است که اکثر ما حداقل هر یک ساعت یک بار از اینترنت استفاده می کنیم و به فضای مجازی سر می زنیم. در این که این فضا مزایای بسیاری برای ما دارد و بسیاری از امور را راحت تر از قبل کرده است، هیچ شکی نیست. اما مسئله ای که این روزها بحث بسیاری از محافل می باشد، اثرات منفی اینترنت بر روی کودکان و نوجوانان و به طور کلی تمام انسان ها است. این روزها به کمبود کنترل بر منابع اطلاعاتی، اثرات منفی اینترنت ، نشت امنیتی، یا اعتیاد به اینترنت بیش از همیشه اشاره می‌شود. ما نیز در این مقاله قصد داریم به موضوع اثرات منفی اینترنت بپردازیم و در انتها روش های مقابله و جلوگیری از این آثار مخرب بر کودکان و نوجوانان را مطرح کنیم.

آشنایی با اثرات منفی اینترنت

اینترنت با داشتن تاثیرات مثبت و منفی تبدیل به یک شمشیر دو لبه شده که استفاده از هر لبه ی آن بستگی به خود فرد دارد. اما این موضوع برای کودکان و نوجوانان صدق نمی کند، چرا که آنها آگاهی لازم را در این باره ندارند و با توجه به تبلیغات گسترده و مخرب موجود در شبکه های اجتماعی، احتمال استفاده آنها از لبه تیز این شمشیر بسیار بیشتر وجود دارد. بنابراین ما به عنوان والدین و یا سرپرست آنها وظیفه داریم آگاه سازی های لازم را انجام داده و تاحد ممکن آنها را در برابر خطرات موجود در فضای مجازی ایمن نگه داریم. اما پیش از آن خود ما باید با اثرات منفی اینترنت آشنا شویم و راهکارهای مقابله با آنها را آموزش ببینیم. از همین رو در ادامه جهت آشنایی هرچه بیشتر شما تعدادی از مهم ترین اثرات منفی اینترنت را آورده ایم.

1: اتلاف وقت

یکی از مهم ترین اثرات منفی اینترنت که می توان گفت اولین چیزی است که هر کسی متوجه آن می شود، اتلاف وقت و هدر رفت بیش از اندازه آن است. استفاده غیرضروری از اینترنت کاری است که همه ما انجام می دهیم. به گفته واشینگتن پست 9 درصد افراد موضوع اتلاف وقت در اینترنت را از دیگران مخفی می کنند. همچنین در تحقیقی که توسط دانشگاه استنفورد انجام شده، نشان می دهد ۱۲.۴ درصد افراد بیشتر از زمانی که قصد استفاده از فضای مجازی را داشتند، در آن می مانند. در نتیجه همه این ها مشخص است که مجبور می شویم از زمانی که برای انجام فعالیت های دیگر نیاز داریم، کم کنیم و در اینترنت بگذرانیم.

اینترنت را می توان به یک حفره ی سیاه تشبیه کرد که در نگاه اول چیز خاصی از داخل آن مشخص نیست. اما پس از ورود به آن با مخزن بی پایانی از سرگرمی ها مواجه می شویم و راهی هم برای گریز نداریم. کودکان و نوجوانان در این فضا بیشتر از بزرگسالان غرق می شوند، طوری که به آن معتاد شده و نجات دادن آنها نیز دشوار می شود. دانش آموزان بیشتر زمان خود را صرف تماشای فیلم، گشتن بی هدف در شبکه هایی همچون اینستاگرام و فیسبوک، انجام بازی های آنلاین و چت کردن با افراد آشنا یا حتی غریبه می کنند. اگرچه هدف اصلی اینترنت کمک به دانش آموزان و نوجوانان برای عملکرد بهتر در امورشان بود، متاسفانه در این هدف موفق نشد و عملا دانش آموزان را به هیچ کار مفیدی وانمی دارد. بنابراین در اینجا تنها والدین هستند که می توانند با انجام کارهایی که در انتهای مطلب خواهیم گفت، فرزندان خود را از دام اثرات منفی اینترنت نجات دهند.

2: افشای اسرار شخصی و تهدید شدن حریم خصوصی

دانشمندان پس از تحقیقات فراوان به این نتیجه رسیدند که کارکردهای روانی اینترنت باعث از بین رفتن ترس های لازم در تعاملات اجتماعی خواهد شد. همین سبب می شود که در ارتباطات اینترنتی بازداری شخصی نیز از بین می رود و خودافشاگری اتفاق می افتد.

از آنجایی که نام واقعی برای کاربران اینترنت وجود ندارد، خودافشاگری بیش تر از فضای واقعی در این فضا دیده می شود. اما واقعیت این است که همیشه افرادی هستند که قصد به دست آوردن اطلاعات شخصی دیگران را دارند تا از آنها سوء استفاده کنند. با یک جست و جو در اینترنت، تعداد زیادی از اشخاص را مشاهده خواهید کرد که به دلیل اعتماد به دیگران و افشای اسرار زندگی شان دچار مشکلات و آسیب های جدی از طرف سوء استفادگران شده اند.

بنابراین، در ذهن داشته باشید که هر چیزی در اینترنت قابل مبادله نیست. برای سود بردن به نحو احسن و دور ماندن از اثرات منفی اینترنت ، مراقب تمام اطلاعات خصوصی که بارگذاری می‌کنید باشید و از این که امکان دارد چه کسانی به اطلاعات شما دسترسی داشته باشند اطمینان حاصل کنید.

3: تاثیرات منفی بر روی بدن

ستون فقرات : همانطور که همه ما می دانیم نشستن های طولانی آن هم به حالات غیر استاندارد موجب ایجاد اختلالاتی در بدن و بیش تر از همه ستون فقرات می شود. بنابراین پرسه زدن های بیهوده در دنیای مجازی خود موجب کم تحرکی و ایجاد مشکلات جدی برای بدن می شود.

کاهش عمر : علاوه بر این طی تحقیقاتی که سال های اخیر انجام شده. محققین به این نتیجه رسیده اند، افرادی که بنا به دلایلی در طول روز مدت زمان بیشتری را در حالت نشسته هستند و فعالیت فیزیکی ندارند، زودتر دچار کهولت سن شده و عمر کوتاه تری نیز خواهند داشت. در این تحقیقات تاکید شده که حتی چند ساعت ورزش کردن در روز نمی تواند شما را از کهولت سن نجات دهد، چرا که فعالیت مداوم در طول روز و کمتر نشستن است که شما را سالم تر و با انرژی تر نگه می دارد.

مشکلات بینایی : استفاده طولانی مدت از اینترنت و دستگاه های هوشمند باعث ایجاد پیرچشمی زودرس و ابتلا به سندروم بینایی می شود. که متاسفانه کودکان به خاطر عدم توجه به مسائل بهداشتی و بی توجهی به طراحی صندلی‌های کامپیوتر جهت این سن، برای ابتلا به این سندرم، مستعدترند.

بی خوابی : اختلال بی خوابی یکی از مشکلات شایعی است که امروزه در کودکان و نوجوانان به وفور مشاهده می شود. اختلال بی خوابی هنگامی رخ می دهد که فرد قادر به استراحت و خوابیدن به موقع نباشد. این مشکل در نوجوانانی که طی شبانه روز به صورت آزادانه به اینترنت دسترسی دارند، شایع تر است. آن ها از هر زمانی برای گشت و گذار در فضای مجازی استفاده می کنند. حتی از زمان خوابشان نیز برای این کار استفاده می کنند. این کار پس از مدت کوتاهی به یک عادت تبدیل شده و نظم خواب آن ها را به هم می زند که این خود باعث ایجاد اختلالات زیادی در فیزیک و روان انسان ها در هر سنی می شود.

علاوه بر اینترنت گردی تا دیر وقت که باعث اختلال خواب می شود، نور سبز رایانه یا سایر انواع وسایل الکترونیکی نیز مانع خوابیدن فرد می شود.

چاقی : افزایش ساعاتی که افراد پای دستگاه های هوشمند و اینترنت صرف می‌کنند، به ویژه زمانی که بدون توجه، همراه با آن چیزی می‌خورند، باعث بروز چاقی در آنان می‌شود.

4: کمبود خلاقیت

از دیگر اثرات منفی اینترنت گردی می توان به کمبود خلاقیت در کودکان و نوجوانان اشاره کرد. همانطور که می دانید اینترنت یک منبع نامحدود از اطلاعات است، که این ویژگی باعث می شود دانش آموزان در چند دقیقه به هر چیزی که نیاز دارند دسترسی پیدا کرده و از تلاش برای به دست آوردن آن دست بکشند. بنابراین وقتی تلاشی برای به دست آوردن چیزی نباشد خلاقیت نیز از بین می رود.

هرچند که توسعه دهندگان اینترنت در ابتدا وسعت اطلاعات و دسترسی سریع به آنها را از مزایای اینترنت می دانستند، اما اکنون این به یک موضوع دردسر ساز تبدیل شده که وابستگی های زیادی برای دانش آموزان و دانشجویان ایجاد کرده است.

5: دوری از خانواده

زمانی که استفاده بیهوده و بدون هدف از اینترنت به یک عادت برای فرزندان و یا حتی والدین تبدیل می شود، دوری از خانواده نیز برای اعضای آن رخ می دهد. مثالی عجیب از یک خانواده در کره جنوبی این اثر را به وضوح نشان می دهد. این خانواده طی مدت های طولانی آنقدر سرگرم اینترنت، بازی های آنلاین و گشت و گذار در شبکه های مجازی می شدند که همین کار باعث رسیدگی نکردن به فرزند خردسالشان و در نتیجه ایجاد سوء تغذیه در او شد. متاسفانه همین مشکل پس از مدتی نیز منجربه مرگ این کودک بی گناه شد.

استفاده بیش از اندازه از اینترنت موجب بی اهمیتی زندگی واقعی و آدم های اطراف از جمله اعضای خانواده می شود. برای بسیاری از نوجوانان اینترنت تبدیل به یک دوست همیشگی می شود که تنها دوست آنها نیز خواهد شد. نوجوانان به دلیل مشکلات روانی که اقتضای سنشان نیز هست، تنهایی و دوری از اعضای خانواده را به دورهم بودن و تعامل با آنها ترجیح می دهند که متاسفانه اینترنت به آنها در تحقق این خواسته شان بسیار کمک می کند.

6: قبض و بسط باورها

کارشناسان مذهبی معتقدند که اینترنت بر باورها و هویت فرهنگی جوانان در کشور ما تاثیراتی منفی و مغایر با ارزش های جامعه ایرانی گذاشته است.

متاسفانه نهادهای مذهبی در اینترنت نتوانستند چندان موفق عمل کنند. در نتیجه نوجوانان و جوانان امروزی گرایش بیشتری به سمت شبکه های خارجی و برنامه هایی که توسط آنها ساخته می شود، دارند.  بی شک تداوم این کم رنگ بودن تأثیر مراجع دینی در اینترنت، منجر به شکل گیری نسلی از جوانان خواهد شد که دین در زندگی آنان کمترین نقش را خواهد داشت.

7: اعتیاد به اینترنت

بسیاری از مردم اعتیاد به اینترنت را جدی نمی گیرند و آن را یک اعتیاد معمولی و کم خطر می دانند. اما متاسفانه باید بگوییم که این نوع اعتیاد یکی از پرخطرترین انواع اعتیاد محسوب می شود. این مشکل برای بسیاری از افراد در هر سنی و در هر فرهنگی ممکن است رخ دهد. بر اساس آمار ارائه شده توسط دانشگاه استنفورد ۱۳.۷ درصد از آدم‌ها دور شدن از اینترنت به مدت چند روز را غیر ممکن می‌دانند. واقعیت جالب آن که بر اساس پژوهش صورت گرفته توسط دانشگاه لوا مردها بیشتر احتمال دارد به اینترنت معتاد شوند.

متاسفانه بسیاری از دانش‌آموزان و نوجوانان به عنوان راهی برای پنهان شدن از دنیای واقعی به اینترنت پناه می‌آورند. همین موضوع نیز سبب ایجاد اعتیاد در آن ها می شود. نوجوانان وقتی در جهانی خیالی که در اینترنت ساخته‌اند زندگی می‌کنند احساس راحتی و امنیت بیشتری دارند. مشکل خطرناک اعتیاد به اینترنت نه تنها بر روند زندگی بلکه بر سلامت‌شان نیز تاثیر می‌گذارد.

اگر فرزندتان بیشتر وقت خود را در اینترنت می گذارند، پیشنهاد می کنیم که حتما با یک متخصص روانشناس یا روانپزشک صحبت کنید. و پس از بررسی علائم و اطمینان از اعتیاد فرزندتان، جهت درمان او اقدام نمایید. در ادامه برای این که بتوانید بررسی های اولیه را داشته باشید. تعدادی از علائم رفتاری و فیزیکی افراد معتاد به اینترنت را آورده ایم.

از علائم و ویژگی های افراد معتاد به اینترنت می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• فرد معتاد اگر چند روز به اینترنت دسترسی نداشته باشد، بسیار مسئله مهم و دشواری بزرگی برایش ایجاد می‌شود.
• اغلب حساب زمان را از دست می‌دهد (مثلا ناگهان متوجه می‌شود که چند ساعت گذشته درحالیکه فکر می‌کرده فقط چند دقیقه گذشته است).
• توجیه‌های غیر منطقی برای استفاده‌ی بیش از حد (بقیه بیشتر از من آنلاینن!).
• از دست دادن علاقه نسبت به مشارکت در سرگرمی هایی که زمانی از آن‌ها لذت می‌برده.
•  فقط زمانی که آنلاین است احساس رضایت، شادی و آرامش می‌کند.
• در حین انجام کارهای دیگر حتما باید به اینترنت هم سر بزند (مثلا وقت درس، کار یا وقت گذرانی با دوستان).
• افزایش یا کاهش وزن به علت عادات بد غذایی یا کمبود فعالیت‌های فیزیکی.
• چشمانی همواره خسته و قرمز
• اغلب غذا را در جلوی کامپیوتر صرف می‌کند یا اصلا نمی‌خورد.
• تلاش‌های متعددی در جهات کاهش استفاده از اینترنت کرده که همه یا ناموفق بوده اند یا با موفقیت کمی همراه بوده اند.
• اغلب با بی اعتنایی به وظایف دیگر وقتش را در اینترنت می‌گذراند.
• وقتی پرسیده می‌شود که چقدر در اینترنت هستی خشمگین و ناراحت می‌شود.
• سرزش همسر یا شریک زندگی به خاطر مقدار زمانی که در اینترنت صرف می‌کند (اگر تو بیشتر به من توجه می‌کردی من انقدر آنلاین نبودم!)
•  از دست دادن دوستان در دنیای واقعی و آشنایی با دوستان مجازی بیشتر.
• کاهش زمانی که با خانواده و دوستان می‌گذراند.
•  گول زدن بقیه راجع به مقدار زمانی که در اینترنت صرف می‌کند.

8: زورگویی سایبری

زورگیری سایبری (Cyber Bullying) شامل استفاده از رسانه‌های الکترونیک به ویژه تلفن همراه و اینترنت برای ارعاب، تهدید یا ناراحت کردن شخصی دیگر می شود. زورگویی یا زورگیری سایبری می تواند شامل دو نوع “حمله مستقیم” و “زورگیری سایبری از طریق نماینده” باشد.

حمله مستقیم شامل پیامی می شود که به صورت مسقیم به فرد قربانی ارسال می شود. حمله غیر مستقیم یا از طریق نماینده زمانی شکل می گیرد که فرد زورگیر و قلدر فرد دیگری را مجبور به انجام کارهای کثیف می کند. در اکثر موارد قربانیان از این که تحت سو استفاده زورگیر قرار گرفته‌اند مطلع نبوده و در واقع همدستانی بی خبر محسوب می شوند. حال قربانیان این زورگویی می تواند نوجوانان یا حتی بزرگسالان باشند که مسلما نوجوانان گروه آسیب پذیر تری هستند.

زورگویی سایبری به عنوان شکنجه، تهدید، آزار و اذیت و شرمسار کردن یک انسان صورت میگیرد. معمولا افراد مشهور مانند سلبریتی های بیشتر از دیگران مورد زورگویی سایبری قرار می گیرند. موارد زیادی نیز داریم که کودک یا نوجوان توسط همسالان خود مورد شکنجه آنلاین قرار می گیرد.

پیامدهای روانی و عاطفی که برای قربانیان آزار آنلاین به وجود می آید بسیار شبیه به نمونه‌های آزار و اذیت و قلدری در زندگی واقعی هستند. اما تفاوت مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که زورگیری و مزاحمت در زندگی واقعی برای کودکان اغلب با اتمام ساعات مدرسه به پایان رسیده و بچه‌ها به خانه باز می گردند. اما در زورگویی سایبری هیچ ساعتی مشخص نیست و فرزندان در تمام شبانه روز می توانند مورد آزار آنلاین قرار بگیرند. در حقیقت، هیچ راه فراری از زورگیری سایبری وجود نداشته و حتی با گذشت زمان امکان وخیم‌تر شدن شرایط آن وجود دارد.
متاسفانه از پیامدهای مهم این نوع آزار و مزاحمت، اقدام به خودکشی قربانیان زورگیری سایبری می باشد که به وفور مشاهده می شود.

شما می توانید مطلب مربوط به انواع کلاهبرداری اینترنتی که از دیگر اثرات منفی اینترنت هست را نیز مطالعه نمایید.

راهکارهای مقابله با اثرات منفی اینترنت

تا به اینجا با تعدادی از مهم ترین اثرات منفی اینترنت آشنا شدید. مطمئنا اثرات منفی و خطرات موجود در اینترنت بیشتر از چیزی است که تا به اینجا گفته شد. البته که ما نمی خواهیم تاثیرات مثبت و خدماتی که اینترنت در اختیار بشر امروز قرار می دهد را نادیده بگیریم، اما به هر حال به عنوان والدین و یا سرپرست کودکان و نوجوانان موظفیم تا اثرات منفی اینترنت را برای آنها به شدت کاهش داده، تا آنها را از شر هرگونه خطر احتمالی محفوظ نگه داریم و در فضایی امن فرزندانمان را تشویق به مطالعه و استفاده از این منبع اطلاعات نامحدود کنیم. از همین رو در ادامه چند روش برای مقابله با اثرات منفی اینترنت را در اختیارتان قرار خواهیم داد.

1 : قواعد ساده‌ای تعیین کنید

برای این که کودکانتان را از اعتیاد و مصرف بیش از اندازه اینترنت در امان نگه دارید، شاید بهترین راه تعیین قانون و قواعدی برای زمان استفاده از اینترنت باشد. مثلا به هیچ عنوان به آنها اجازه ندهید قبل از تمام کردن تکالیف مدرسه و دیگر کارهای مهم، سراغ اینترنت و بازی های آنلاین بروند. علاوه بر این ساعت استفاده از اینترنت را نیز تعیین کنید مثلا یک ساعت در روز نه بیشتر.

البته به این نکته توجه داشته باشید که به هیچ عنوان استفاده از اینترنت و دستگاه های هوشمند مانند لپتاپ و موبایل را به عنوان جایزه برای کودکتان قرار ندهید، چرا که این کار او را بیشتر از قبل برای استفاده از این وسایل ترقیب می کند.

2 : گذراندن اوقات بیشتر با فرزندان و ایجاد سرگرمی های جدید

اگر شما هم از آن دسته والدینی باشید که خودتان نیز وقت زیادی را در اینترنت و شبکه های اجتماعی می گذرانید، چگونه می خواهید از فرزندانتان بخواهید تا وقت کمتری را در این فضا بگذرانند؟ آیا تا به حال به سرگرمی هایی که فرزندتان در محیط واقعی دارد، فکر کرده اید؟ به روابط آنها با دوستان واقعی یا اقوام فکر کرده اید؟ هیچ سعی کرده اید تا فرزندتان را به داشتن روابط در محیط واقعی تشویق کنید؟

یکی از مهم ترین وظایف والدین که در دنیای امروز بسیار کمرنگ شده و همین موضوع نیز باعث اعتیاد فرزندان به اینترنت می شود. ایجاد سرگرمی های هیجان انگیز و تشویق به روابط با دوستان و آشنایان در محیط واقعی است.

با وجود تکنولوژی و تغییرات زیادی که در این عصر در سبک زندگی انسان ها ایجاد شده، بزرگسالان نیز تمایلی به رفت و آمد های متعدد و تعاملات اجتماعی با دوستان یا آشنایان ندارند، از همین رو نمی توانند الگوی خوبی برای فرزندانشان هم باشند. پیشنهاد ما به شما برای نجات فرزندتان از محیط های پرخطر اینترنت، ایجاد سرگرمی های هیجان انگیزتر از بازی های آنلاین و فراهم کردن شرایطی برای تعاملات اجتماعی فرزندتان با دیگران است. این راهکار مطمئنا از مهم ترین راهکارهای مقابله با اثرات منفی اینترنت محسوب می شود.

3 : آموزش بدهید

آموزش دادن و آگاه کردن فرزندان اگر به درستی انجام شود، به تنهایی می تواند یک راهکار موثر و قوی در مقابله با آسیب ها و خطراتی که در اینترنت وجود دارد، باشد.

سعی کنید بیشتر با نیت آموزش به فرزندتان مطالبی بیاموزید نه با نیت موعظه کردن. یک راه ساده برای توصیف آداب صحیح اینترنت به بچه‌ها آن است که به آن‌ها بگویید آنچه را به صورت رو در رو می‌توان انجام داد به صورت آنلاین انجام نمی‌دهید.

آن چه میتوان در اینترنت خطرناک تر تلقی شود، ارتباطی است که از طریق گروه های مختلف در شبکه های مجازی بین افراد برقرار می شود. این گروه ها که معمولا در آن ها امکان ارتباط بانام های جعلی ومجهول وجود دارد، می توانند زمینه های لازم را برای ایجاد برخی ازمفاسد اجتماعی به وجود آورند. اما اگر فرزند شما برای مقابله با افراد ناشناس به خوبی آموزش دیده باشد، احتمالا می تواند از پس افراد سوء استفاده گر بربیاید.

4 : استفاده از نرم افزارهای کنترلی برروی گوشی فرزند

شاید شما با انجام تمام راهکارهای بالا و حتی راهکارهایی دیگر که از متخصصان مختلف شنیده اید، بازهم احساس می کنید که امنیت کاملی برای فرزندتان در فضای مجازی وجود ندارد. که البته درست هم حس می کنید. متاسفانه شما هرقدر هم که حواستان را جمع کنید و همه چیز را تحت کنترل در بیاورید بازهم راه هایی برای آسیب دیدن فرزندتان از طریق اینترنت وجود دارد. از طرفی هم نمی توانید آن ها را به طور کامل از مصرف اینترنت منع کنید، چرا که در حال حاضر اینترنت جزئی از زندگی بشر شده و حتما موارد بسیاری وجود دارد که کودک یا نوجوان شما برای انجام امور روزمره به اینترنت نیاز دارد. پس راه چاره چیست؟

پیشنهاد ما به شما استفاده از مطمئن ترین و بهترین راهکار مقابله با اثرات منفی اینترنت بر روی فرزندان، یعنی استفاده از نرم افزارهای کنترلی و نظارتی یا به اصطلاح آمیانه تر برنامه هک گوشی فرزند می باشد. شما با نصب یک نسخه از این نوع برنامه ها به راحتی می تواند لحظه به لحظه فرزندتان را در فضای مجازی و حتی واقعی همراهی کنید، به طوریکه کودک یا نوجوان شما به هیچ وجه متوجه این موضوع نخواهد شد.