با توجه به پیشرفت روزافزون تکنولوژی و آمدن سیستم های هوشمند مختلف به بازار، نیاز مردم به نرم افزارها نیز روز به روز افزایش می یابد. از همین رو افراد زیادی هر روزه نرم افزارهایی را طراحی و در اختیار مردم قرار می دهند. اما این افراد معمولا هزینه و زمان زیادی را صرف طراحی و ارائه نرم افزارهای خود می کنند و طبیعتا باید هزینه ای را نیز در ازای هر نرم افزار از کاربران دریافت کنند، و همانطور که می دانید برای دریافت این هزینه ها می بایست یک درگاه اینترنتی داشته باشید و در کشور ما قبل از گرفتن درگاه اینترنتی باید ثبت نرم افزار خود را انجام دهید.

ثبت نرم افزار برای افرادی که پس از تولید نرم افزار تمایل دارند، تمامی حقوق مالی و معنوی نرم افزار را در اختیار بگیرند، امری ضروری و کاربردی است. اما برای ثبت نرم افزار در ایران چه باید کرد؟ در ادامه علاوه بر پاسخ به این سوال مراحل ثبت نرم افزار و اختراع بین المللی را نیز خواهیم گفت.

نرم افزار چیست؟

قبل از این که بخواهیم درباره ثبت نرم افزار صحبت کنیم، بهتر است درباره معنی آن بدانیم. به طور مشخص، نرم افزار عبارت است از مجموعه برنامه های کامپیوتر و تلفن همراه که از دستورالعمل ها و مستندات سیستمی وابسته به یک زبان برنامه نویسی، برای کاربری مشخص تولید می شود.

کپی رایت نرم افزار چیست؟

در بحث ثبت نرم افزار و ثبت اختراع نرم افزار، یک موضوع مهم مطرح است. در این زمینه دو نظریه وجود دارد. عده ای معتقدند، از آنجایی که دستورالعمل های کامپیوتری در اختیار تمام افراد قرار دارد و تولید کنندگان نرم افزارها، صرفا آنها را جمع آوری و سامان دهی می کنند، و دستورات توسط کامپیوتر اجرا می شود، بنابراین نمی توان نرم افزار را یک اختراع نامید.

اما عده ای دیگر دقیقا عکس این نظر را دارند و معتقدند که از آنجایی که ایده خاص برای تولید نرم افزار نیاز است، پس نیاز است که همان دستورالعمل های سیستماتیک در جایی به طور مشخص ثبت و تولید گردد. که در این حالت نیاز به ثبت نرم افزار به عنوان ثبت یک اختراع است.

اما به طور کلی در کشور ما قانون حق مالکیت معنوی برای آثار ادبی-هنری و حتی نرم افزارهای مختلف وجود دارد که می توان نرم افزار را به طور مشخص ثبت کرد و مشمول قوانین ثبت نرم افزار می شود. بعد از ثبت نرم افزار حق کپی رایت برای آن اثر محفوظ می شود و اجازه تکثیر و تغییر در نرم افزار فقط به تولید کننده آن نرم افزار تعلق می گیرد.

ثبت نرم افزار به عنوان اختراع

شاید شما تمایل داشته باشید که نرم افزار خود را به عنوان یک اختراع ثبت کنید تا علاوه بر حقوق مادی از حقوق معنوی ثبت نرم افزار خود نیز به خوبی بهره مند شوید. در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت که چگونه می توان یک نرم افزار را به عنوان یک اختراع ثبت نمود.

در قوانین ثبت اختراع بین المللی، در معاهده تریپس از اعضا خواسته شده است که نرم افزار های کامپیوتری را مطابق با کنوانسیون برن مورد حمایت خود قرار دهند. همچنین در ماده ­۲۷ همان معاهده ذکر شده است که حق ثبت اختراع برای هر محصولی در رشته ­های فن­آوری وجود دارد. در قوانین داخلی نیز از پدیدآورندگان نرم ­افزارهای رایانه ­ای تاحدودی حمایت می شود.

در ماده۲ این قانون نیز آمده است که در صورت وجود شرایط مقرر در قانون ثبت علائم و اختراعات، نرم ­افزارها به عنوان اختراع شناخته و ثبت خواهند شد.

اما سوالی که پیش می آید این است که چگونه می توانیم نرم افزار خود را به عنوان یک اختراع ثبت کنیم؟ برای پاسخ به این سوال باید بدانید که برای ثبت اختراع یک شیء لازم است که آن شئ دارای شرایط عمومی ثبت اختراع باشد. از جمله این شرایط می توان به ابتکاری بودن؛ کاربرد صنعتی داشتن و نوین بودن اختراع شما اشاره کرد. مسلما اگر نرم­ افزاری هم بخواهد به عنوان یک اختراع ثبت گردد باید دارای این ویژگی­ ها باشد.

در کشور ما نیز طبق قانون تاییدیه فنی، در صورتی می توان نرم افزار را به عنوان اختراع ثبت کرد که این نرم افزار در سطح جهانی نو باشد و موجب ورود یک قابلیت در عرصه فناوری گردد. در همین راستا تولیدکنندگان نرم افزارها باید تاییده­ فنی کمیته حق اختراع که زیر نظر شورای عالی انفورماتیک است را کسب نمایند.

مراحل ثبت نرم افزار در ایران

در صورتی که نرم افزار جدیدی را طراحی و اجرا نموده اید و فکر می کنید که شرایط ثبت به عنوان یک اختراع را دارد، برای بررسی و ثبت آن می بایست مراحلی که در ادامه ذکر می کنیم را به ترتیب انجام دهید:

• پیش از هر چیز باید بدانید که اخذ تایید فنی برای ثبت نرم‌ افزار با اخذ تایید فنی ثبت اختراع فرق می کند. در مورد اول محصول کامپیوتری یا همان نرم افزار بعد از ثبت تحت حمایت قانون کپی‌ رایت قرار می‌ گیرد و مدت‌ زمان انجام آن کوتاه‌ تر از اخذ تأییدیه ثبت اختراع است.

• اما در مورد دوم بعد از گذراندن تشریفات ابتدایی بررسی پرونده نرم‌افزار و صدور نامه استعلام از مرجع شورای انفورماتیک و رویت آن به وسیله خلاصه پرونده پورتال مالکیت و پیگیری نامه استعلام از شورای عالی انفورماتیک می توانید مراحل دیگر را پی گیری نماید.

مدارک مورد نیاز برای ثبت اختراع نرم افزار

شما به عنوان تولید کننده و متقاضی ثبت نرم افزار ، می بایست مدارکی که در ادامه آمده است را در قالب یک CD به دبیرخانه شورای عالی انفورماتیک ارائه دهید.

• چاپ و تکمیل فرم های ثبت اختراع و امضای آن توسط متقاضی (این فرم ها در قسمت ثبت اختراع، سایت شورای عالی انفورماتیک کشور موجود است)

• اسکن تمام مدارکی که به‌صورت کاغذی برای بررسی به دبیرخانه شورای عالی انفورماتیک باید ارسال کنید به اضافه ی اسکن اظهارنامه‌ ای که از روی سایت پرینت گرفته اید.

• تهیه رزومه خود به انضمام معرفی اساتید صاحب‌نظر در حوزه مربوط به نرم‌افزارتان

• تهیه ۶ نسخه واحد از Cd حاوی نرم‌افزار موردنظر + فایل‌های آیتم‌های ۲ الی ۵ جدول + ادعانامه، اظهارنامه، شرح یا توصیف اختراع + نرم‌افزارهای لازم برای راه‌اندازی نرم‌افزار جدید

• ارائه قفل سخت‌افزاری

نکته : اشخاص حقوقی متقاضی دریافت مجوز «فعالیت‌ های فرهنگی دیجیتال» برای ثبت یا انتشار نرم‌ افزار خود و همچنین برای صدور مجوز بسته‌ های نرم‌ افزاری رایانه‌ ای می‌ بایست به مرکز فناوری‌ های اطلاعات و رسانه‌ های دیجیتال (سرآمد) مراجعه و نرم‌ افزار خود را در سامانه ثبت نرم‌ افزار ثبت نمایند.

ثبت نرم افزار بین المللی

“PCT” یک تعهدنامه جهت ثبت اختراع بین المللی است که به متقاضیان این امکان را می دهد تا طی انجام فرآیندی برای کسب گواهی ثبت اختراع Patent در کشورهای دیگر اقدام نمایند. فرآیند ثبت نرم افزار به صورت بین المللی در ایران نیز قابل انجام است.